شیوه‌های جبران خسارت وارده به زیان دیدگان ناشی از عدم جلوگیری از آلودگی هوا در حقوق ایران
کلمات کلیدی:
آلودگی هوا, جبران خسارت, مسئولیت مدنی, اعاده وضع, بیمه مسئولیت, صندوق خسارتچکیده
آلودگی هوا از مهم‌ترین معضلات زیست‌محیطی عصر حاضر است که تأثیرات عمیقی بر سلامت انسان، اکوسیستم‌ها و نظم عمومی بر جای می‌گذارد. با توجه به آثار زیان‌بار آن، پرسش اساسی این است که در نظام حقوقی ایران چه شیوه‌هایی برای جبران خسارت زیاندیدگان ناشی از عدم جلوگیری از آلودگی هوا پیش‌بینی شده و این سازوکارها تا چه اندازه کارآمد هستند. مقاله حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه اسنادی، به بررسی نهادهای حقوقی موجود برای جبران خسارت پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در حقوق ایران، روش‌هایی همچون اعاده وضع به حالت سابق، جبران نقدی، از بین بردن منبع ضرر، تعهد به عدم آلودگی، بیمه مسئولیت و ایجاد صندوق جبران خسارت به‌طور پراکنده مطرح شده‌اند، اما فقدان انسجام تقنینی، نبود ضمانت‌های اجرایی کافی و فقدان نهادهای حمایتی کارآمد، کارایی این شیوه‌ها را محدود ساخته است. برای ارتقاء نظام جبران خسارت زیست‌محیطی، پیشنهاد می‌شود قانون جامع مسئولیت مدنی زیست‌محیطی تدوین گردد، بیمه مسئولیت الزامی شود، و صندوق ملی جبران خسارات آلودگی هوا با منابع مالی پایدار ایجاد گردد. این اقدام‌ها می‌توانند ضمن حمایت مؤثر از زیاندیدگان، نقشی پیشگیرانه در قبال تداوم آلودگی نیز ایفا نمایند.
دانلودها
مراجع
Abdollahi, M. (2004). Punitive Damages in International Law. International Law Journal, 21(30).
Fahimi, A., & Arabzadeh, A. (2012). Islamic Jurisprudential Foundations of Environmental Law. Islamic Law Research Journal, 13(35).
Fallah Nejad, F., & Mousavi Mobarakeh, M. (2023). Environmental Damage Compensation in the Legal Systems of Iran and the People's Republic of China. Comparative Law Journal, 14(2).
Gailhofer, P., Krebs, D., Proelß, A., Schmalenbach, K., & Verheyen, R. (2023). Corporate Liability for Transboundary Environmental Harm: An International and Transnational Perspective. Springer Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-031-13264-3
Katouzian, N. (2003). Non-Contractual Obligations. University of Tehran Press.
Khoyini, G. (2015). Civil Liability for Transboundary Movement and Disposal of Hazardous Waste in Iranian Law and the 1999 Basel Protocol. Private Law Studies, 3(10).
Mashhadi, A., & Shah Hosseini, A. (2017). Privatization of Liability in Environmental Damage Compensation: From State International Responsibility to Private Operators of Hazardous Activities. Private Law Studies Quarterly, 47(2).
Prieure, M. (2001). Droit de L'environnement. Dalloz.
Rahpeyk, H. (2010). Tort Law and Remedies. Khorsandi Publishing.
Shelton, D., & Kiss, A. (2010). Judicial Handbook on Environmental Law. Khorsandi Publishing.
Shiravi, A. (2005). Build-Operate-Transfer (BOT) Contracts. University of Tehran, Qom Campus.
Sparks, A. (1999). The Current State of Punitive Damages in Environmental Litigation: An Examination of North American BMW v. Gore. Journal of Natural Resources & Environmental Law, 14(2).
Taghizadeh, E., Khosravi Farsani, A., & Moussipour, M. (2012). The Nature and Effects of Punitive Damages in Common Law (A Comparative Study). Journal of Civil Law Studies, 1(1).
Zheng, S. H., & Wang, H. (2022). Judicial application of punitive damages for environmental torts. Journal of Shanghai University (Social Sciences Edition)(5), 1-16.
Zhou, J., & Xiang, L. (2023). Framework and rethink of the Environmental Compensation Fund for the international seabed area. Frontiers in Marine Science. https://doi.org/10.3389/fmars.2023.1084229
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 ستایش سرلک (نویسنده); عبدالوحید وفایی; مهدی میهمی (نویسنده)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
