اصول حاکم بر روند دادرسی عادلانه از منظر فرآیند کیفری

نویسندگان

    مهدی حریری * استادیار، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران Mehdihariri20@pnu.ac.ir

کلمات کلیدی:

دادرسی عادلانه, کرامت انسانی, حاکمیت قانون, حقوق دفاعی متهم, نظام کیفری ایران

چکیده

دادرسی عادلانه به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین حقوق بشر، تضمین‌کننده رعایت حقوق و آزادی‌های فردی و ایجاد مشروعیت برای نظام عدالت کیفری است. این اصل مجموعه‌ای از تضمینات شکلی و ماهوی از جمله اصل برائت، تساوی سلاح‌ها، بی‌طرفی مقام قضایی، علنی بودن محاکمات، حق دسترسی به وکیل و اطلاع از اتهام را در بر می‌گیرد و بر اصل کرامت انسانی و حاکمیت قانون استوار است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر بررسی متون قانونی، منابع فقهی و آثار دکترین حقوقی، به واکاوی اصول دادرسی عادلانه در نظام دادرسی کیفری ایران پرداخته و ضمن تبیین جایگاه آن‌ها، چالش‌های اجرایی موجود را بررسی نموده است. یافته‌ها نشان داد که هرچند قوانین اساسی و آیین دادرسی کیفری ایران بسیاری از مؤلفه‌های دادرسی منصفانه را به رسمیت شناخته‌اند، اما در عمل موانعی چون ضعف ساختار نهادی، کمبود آموزش‌های تخصصی برای ضابطان و قضات، فشارهای اجتماعی و سیاسی بر فرآیند دادرسی و نیز نگرش‌های سنتی جرم‌محور مانع تحقق کامل این اصول می‌شوند. همچنین نظام معاضدت قضایی در ایران پوشش کافی برای دفاع مؤثر متهمان ندارد و نظارت مؤثر بر عملکرد نهادهای رسیدگی‌کننده ضعیف است. بر این اساس، برای تضمین اجرای واقعی دادرسی عادلانه، اصلاح قوانین آیین دادرسی، توسعه آموزش‌های حقوق بشری برای مقامات قضایی و ضابطان، تقویت نهادهای نظارتی مستقل و گسترش خدمات معاضدت قضایی ضروری به نظر می‌رسد. اجرای این اصلاحات می‌تواند به ارتقای مشروعیت و کارآمدی نظام عدالت کیفری و افزایش اعتماد عمومی به دستگاه قضایی بینجامد.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Abazari Foomeshi, M. (2012). Terminology of criminal law. Shaheed Noorollahi Publishing.

Amid, H. (1967). Amid Dictionary. Javadian Elmi Publishing.

Amid Zanjani, A. (2012). Jurisprudential rules (Vol. Vol. 2). SAMT Publishing.

Arjomandi Danesh, A. A. (2010). Terminology of Islamic criminal law. Behnay Publishing.

Ashouri, M. (2007). Criminal procedure (Vol. Vol. 2). SAMT Publishing.

Azimzadeh, S. (2013). General criminal law. Dorandishan Publishing.

Bahmani Qajar, M. A. (2007). Fair trial based on the Law on Respect for Legitimate Freedoms and Protection of Citizens' Rights. Political-Economic Information Journal, 21(239-240), Aug.-Sep. 2007.

Dehkhoda, A. (1986). Dehkhoda Dictionary (Vol. Vol. 11). Dehkhoda Dictionary Institute.

Fazaeli, M. (2015). Fair trial in international criminal proceedings. Danesh Publishing.

Ghorbani, A. (2012). Presumption of innocence in Islamic jurisprudence and the European concept of presumed innocence. Islamic Jurisprudence and Law Studies Quarterly, 8(26), Winter 2012.

Gorji, A. A. (2008). Rule of law and limitations of the right to litigation in the Court of Administrative Justice. Journal of Constitutional Law, 7(9).

Hashemi, M. (2009). Constitutional law of the Islamic Republic of Iran (Vol. Vol. 1). Mizan Publishing.

Hashemi, M. (2023). Human rights and fundamental freedoms. Mizan Publishing.

Hashemi, S. H. (2013). The right to a fair trial (Vol. Vol. 1). Majd Publishing.

Javanmard, B. (2014). The process of criminal procedure (Vol. Vol. 1). Javedaneh Publishing.

Jazairi, A. (1998). The school of Ahl al-Bayt (peace be upon them) (Vol. Vol. 5). Dar al-Thaqalayn.

Khazaei, M. (1994). Presumption of innocence and the burden of proof in criminal cases. Legal Research Journal, 1(13-14), Dec. 1994.

Khoei, S. A. (1987). Mabani Takmilat al-Minhaj [Foundations of supplementing al-Minhaj]. Matba'at al-Adab.

Mohahedi, J. (2014). Reversal of the burden of proof in criminal procedure. Majd Publishing.

Najafi, M. H. (2013). Jawahir al-kalam fi sharh shara'i al-Islam [Jewels of speech in explaining the Islamic laws] (Vol. Vol. 41). Islamiyyah Publishing.

Naji Zavareh, M. (2015). Impartial adjudication in criminal matters. Danesh Publishing.

Omidi, J. (2008). Criminal procedure as a human right. Journal of the Faculty of Law and Political Science, 44, 816.

Qara'ati, A. (2006). Quran dictionary (Vol. Vol. 2). Dar al-Kitab al-Islami.

Rahiminezhad, E. (2008). Human dignity in criminal law. Mizan Publishing.

Rahmdel, M. (2006). Criminal proceeds and reversal of the burden of proof. Journal of the Faculty of Law and Political Science, 72.

Rostami, V., Aghaei, M., & Lotfi, H. (2009). Fair trial in Iranian administrative courts (Vol. Vol. 1). Tehran Publishing.

Sarmast Benab, B. (2008). The principle of presumption of innocence in criminal law. Dadgostar Publishing.

Tabatabaei Mo'tameni, M. (2007). Constitutional law. Mizan Publishing.

Tadayyon, A., & Bagherinejad, Z. (2011). Guaranteeing a fair trial under the principle of legality in obtaining criminal evidence. Legal Research Journal, 14(53), May 2011.

The Oxford Encyclopedic. (1998). English Dictionary. New York.

Varvaei, A., & Emami, S. (2015). Criminal procedure law in current legal order (Vol. Vol. 1).

Wasiti Zabidi, M. a.-D. (1993). Taj al-'Arus min Jawahir al-Qamus [The bride's crown from the jewels of the dictionary] (Vol. Vol. 17). Dar al-Fikr.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۳/۰۶/۳۰

ارسال

۱۴۰۳/۰۵/۲۰

بازنگری

۱۴۰۳/۰۶/۰۲

پذیرش

۱۴۰۳/۰۶/۱۰

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

حریری م. (1403). اصول حاکم بر روند دادرسی عادلانه از منظر فرآیند کیفری. دانشنامه فقه و حقوق تطبیقی، 2(2)، 153-176. https://www.jecjl.com/index.php/jecjl/article/view/279

مقالات مشابه

11-20 از 224

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.