روشهای جبران اشتباه قضات از منظر فقه امامیه
کلمات کلیدی:
اشتباه, خسارت, قاضی, مسئولیت مدنی, ضرر و زیان, تقصیر, فقهچکیده
امروزه با توجه به پیچیدگی جرایم، وظیفه قضات در رسیدگی و صدور حکم از حساسیت ویژهای برخوردار است قضاتی که وظیفه شان حراست از جان و مال و ناموس شهروندان است. کوچکترین بیالتفاتی و اشتباه ممکن است به خسارات بزرگ مادی و معنوی منجر شود و حتی حق حیات انسانی را سلب کند. تا نیمهی اول قرن بیستم قضات دارای قدرت مطلق در صدور رأی بودند و این طور تلقی میشد که آنها دارای نوعی مصونیت هستند اما این امر دوام نیاورد و جنبشهای فکری نوظهور این وضع را برنتابید و اصل این مصونیت را زیر سوال بردند و بتدریج توانستند موادی را در قانون برای اشتباه یا تقصیر قضات تصویب کنند نتیجه آن شد که امروزه اکثر نظامهای حقوقی دنیا با قطع نظر از اختلاف در ماهیت این نظامها، اصل مسأله جبران خسارت را مورد پذیرش قرار دادند. در باب جبران خسارت قاضی در نظام حقوقی ایران نیز اینگونه مقرر شده که اگر تقصیر وی در صدور حکم مبنی بر اشتباه احراز گردد او مسئول جبران خسارت خواهد بود و صلاحیت این احراز در دست دادسرا و دادگاه انتظامی قضات است دلایل این امر نیز مرهون روایات و آیات و همچنین قواعدی در فقه امامیه، همچون قاعدهی «لاضرر»، « تسبیب» و... است که نقطهی مشترک همهی آنها تأکید بر جبران خسارت است. قانونگذار در ایران با توجه به اصل 171 قانون اساسی جمهوری اسلامی اصل جبران خسارت و مسئولیت دولت و قضات را در صورت اشتباه به رسمیت شناخته و ماده 58 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 نیز با تکرار مفاد این ماده، آن را مورد تأکید قرار داده است.
دانلودها
مراجع
Ahmad Idris, A. (1993). Diyya (Blood Money) (Translated by A. Fayz ed.). Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications.
Akhoundi, M. (1995). Āyin Dādrasi-ye Keyfari (Criminal Procedure). Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization.
Amid, H. (1983). Farhang-e 'Amid (Amid Dictionary). Amir Kabir.
Amid Zanjani, A. A. (2003). Mawjibāt-e Ḍamān (Grounds for Liability). Mizan Publishing.
Ansāri, M., & Ṭāheri, M. A. (2005). Daneshname-ye Hoghoog-e Khosousi (Encyclopedia of Private Law). Mehrab Publications.
Bojnourdi, H. (1989). Al-Qawā'id al-Fiqhiyyah (The Jurisprudential Rules). Isma'iliyan Publications.
Daliri, M. S. (1994). Hoghoog-e Jazā-ye 'Omūmi (General Criminal Law). Dad Publishing.
Dehkhoda, A. A. (1994). Loghatnāmeh (Dictionary). University of Tehran Press.
Emami, S. H. (1996). Hoghoog-e Madani (Civil Law). Islamiya Bookstore.
Fāḍil Hindī, B. M. (1993). Kashf al-Lithām fī Sharh Qawā'id al-Aḥkām (Unveiling the Veil in Commentary on the Rules of Rulings). Āl al-Bayt Publishing.
Faqīh Nakhjīrī, H. (1972). Da'vā-ye Khosousi dar Dādgāh-e Jazā (Private Claim in Criminal Court).
Feyz, A. (2005). Custom of the Rational ('Urf-e 'Uqalā). Borhān va 'Irfān Journal, Islamic Azad University, Science and Research Branch.
Goldūziyān, I. (2013). Hoghoog-e Jazā-ye Ekhtesāṣī (Specific Criminal Law). University of Tehran Press.
Hekmat Nia, M. (2007). Mas'ouliyyat-e Madani dar Fiqh-e Imāmiyyah (Civil Liability in Imami Jurisprudence). Islamic Sciences and Culture Research Institute.
Hosseini Shirazi, S. M. (1988). Al-Qawā'id al-Fiqhiyyah (The Jurisprudential Rules). Dar al-'Ulum.
Ibn Manzur, J. M. A. (1995). Lisan al-Arab (The Tongue of the Arabs). Dar al-Fikr.
Ja'fari Langaroudi, M. J. Hoghoog-e Ta'ahhudāt (Law of Obligations). University of Tehran Press.
Jabal Āmili, I. A. Ma'ālim al-Din (Landmarks of Religion). Islamic Publishing Institute.
Jabal Āmili, Z. (1991). Masālik al-Afhām fi Sharh Sharā'i' al-Islām (Paths of Understanding in Commentary on the Laws of Islam). Islamic Teachings Institute.
Kātouziyān, N. Hoghoog-e Madani, Qawā'id 'Omūmi-ye Qarārdādhā (Civil Law, General Rules of Contracts) (Vol. 4). Enteshar Publishing Company.
Kātouziyān, N. Hoghoog-e Madani: Ilzāmhā-ye Khārej az Qarārdād, Ḍamān-e Qahrī, Mas'ouliyyat-e Madani (Civil Law: Non-Contractual Obligations, Ex-Contractual Liability, Civil Liability). University of Tehran Publications.
Kātouziyān, N. (2002). Hoghoog-e Madani - Vaqāye'-e Hoghooghi (Civil Law - Legal Events). Enteshar Publishing Company.
Makārem Shirāzi, N. (2001). Al-Qawā'id al-Fiqhiyyah (The Jurisprudential Rules). Madrasat al-Imam Amir al-Muminin.
Makki Āmili. Al-Durūs (The Lessons).
Mo'in, M. (1983). Farhang-e Mo'in (Mo'in Dictionary). Amir Kabir Publications.
Mūsavi Khomeinī, R. Taḥrīr al-Wasīlah (The Liberation of the Means), Book of Judgments (Translated by A. Islami ed.).
Naqibi, S. A. (2003). The Theory of Compensation for the Moral Rights of the Child. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, Imam Sadiq University(1), 169-119.
Narāqī, A. i. M. M. (1996). 'Awā'id al-Ayyām (Customary Benefits). Islamic Propagation Office Publications.
Parvin, F. (2001). Khasārāt-e Ma'navi dar Hoghoog-e Iran (Moral Damages in Iranian Law). Qoqnoos Publishing.
Qāsem Zādeh, M. (2009). Ilzāmhā va Mas'ouliyyat-e Madani Bedūn Qarārdād (Obligations and Non-Contractual Civil Liability). Mizan Publishing.
Ṣafā'ī, H. (1972). Non-Performance of Obligation and its Effects. Ta'ahhudāt va Qarārdādhā (Obligations and Contracts) Journal, Higher Accounting Institute.
Sāket, M. H. (1986). Nahād-e Dādrasi dar Islām (The Institution of Adjudication in Islam). Astan Quds Razavi Publications.
Sangalaji, M. (2008). Chahār Rasāleh Sangalaji (Four Sangalaji Treatises). Negah Bineh Cultural Arts Institute.
Sanhūrī, A. R. (1963). Al-Wasīṭ fī Sharh al-Qānūn al-Madanī (The Mediator in Commentary on the Civil Code). Dar Ihya' al-Turath al-'Arabi.
Shahidi, M. (2003). Hoghoog-e Madani (Āsār-e Qarārdādhā va Ta'ahhudāt) (Civil Law: Effects of Contracts and Obligations). Majd Publications.
Shāmbiātī, H. (2010). Hoghoog-e Jazā-ye 'Omūmi (General Criminal Law). Majd Publications.
Soltani Nejad, H. (2001). Mabāni-ye Mas'ouliyyat-e Madani dar Khasārāt-e Ma'navi (Foundations of Civil Liability for Moral Damages). Nour al-Thaqalayn.
Tabātabā'ī, S. M. (2005). Farhang-e 'Arabi beh Fārsi (Arabic to Persian Dictionary). Islamiya Publications.
Tabātabā'ī Yazdi, K. (1996). Al-'Urwah al-Wuthqā (The Firmest Handle). Mu'assasat al-A'lami lil-Matbu'at.
Zamakhshari, M. i. O. (1945). Al-Fā'iq fī Gharīb al-Hadīth (The Excellent in Rare Hadith). Dar Ihya' al-Kutub al-'Arabiyyah.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 غلامرضا معصومی

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.