همسنجی وضعیت حقوق شهروندی پناهندگان در قوانین و مقررات ایران و عراق

چکیده

یکی از مهم­ترین دغدغه­های سیاسی، اجتماعی و حقوقی در دولت­ها که به عنوان موضوع جدی حقوق بشر تبدیل شده است، مسئله پناهندگی است. بی­شک در حوزه حقوق بین­الملل، اسناد مهمی در این زمینه به تصویب رسیده­اند و کشورهای بسیاری نیز ضمن پذیرش تعهدات این اسناد، حقوق مرتبط با پناهندگان را تضمین نموده­اند. در این میان، ایران و عراق نیز از جمله کشورهایی هستند که به عنوان پذیرنده پناهندگان در خاورمیانه تلقی می­شوند و شاید حضور میلیون­ها پناهنده در آن­ها که عمدتاً از کشورهای سوریه و افغانستان به آنجا مهاجرت می­کنند، مسئله حقوق شهروندی آنان را بیش از پیش مطرح می­سازد. با وجود آن­که هم بسیاری از اسناد مرتبط در این خصوص پذیرفته شده و هم در قوانین داخلی دو کشور ایران و عراق نیز به موضوع توجه صورت گرفته است، اما چالش­هایی مانند: ابهام در جایگاه حقوقی پناهندگان، تبعیض در برخورداری از حقوق اجتماعی و اقتصادی، و ضعف در هم‌سویی قوانین داخلی با استانداردهای بین‌المللی موجب شده است تا تحقق کامل حقوق شهروندی آنان با موانع جدی مواجه شود. این مقاله به دنبال یافتن پاسخ برای این سوال کلیدی است که: نظام‌های حقوقی ایران و عراق در تضمین حقوق مدنی، اجتماعی و اقتصادی پناهندگان چه تفاوت‌ها و کاستی‌هایی دارند و چگونه می‌توان از طریق اصلاحات قانونی و همکاری‌های بین‌المللی، وضعیت آنان را بهبود بخشید؟ مسئله اصلی پژوهش حاضر حقوق شهروندی پناهندگان» است که با روش توصیفی-تحلیلی بررسی خواهد شد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که برای تحقق مؤثر حقوق شهروندی پناهندگان، اصلاح قوانین داخلی، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و پذیرش استانداردهای جهانی در هر دو کشور ضروری است.